We zitten hier in het boveneind van de Pekel, bij de Zuidhofswijk, de landbouwer staat met zijn span paarden gereed om de praam, in de wijk te trekken, voor het laden van aardappelen. Het schip met stro, bestemd voor de fabriek Albion, en het schip met turf van brandstofhandelaar Pieter Kramer liggen op de achtergrond.
Een aardige doorkijk, bij het café van Appie Niekamp, hij staat zelf in de deur te praten met een klant, terwijl enkele andere klanten toehoren. Er was zeker iets nieuws, ook toen al, voor ruim 60 jaar geleden. De bomen en de tramrails alsmede de loslopende hond, vormen een aardig decor, met op de achtergrond de R.K. Kerk.
Oude Pekela was voor ruim 60 jaar terug rijkelijk bedeeld met groen zoals hier is te zien bij het bruggetje van Beumee, die werd afgedraaid door vrouw Pothoff.
De oude pakhuizen van toen, staan er nu nog.
Een prachtig stukje Oude Pekela, helaas is het verleden tijd.
Dit is weer een heel ander beeld, het kantoorgebouw van de Britanniafabriek, daarnaast de opzichterswoning van wijlen Petrus Vosman, en daarnaast de oude boerderij waarin ladingmeester Albert Zweep heeft gewoond. Allen zijn reeds gestorven en de gebouwen afgebroken. Ook de Britanniawijk is gedempt.
In de buurt van de vroegere kamers, de eerste huizen in de buurt van het grote
huis waar dokter van Wering heeft gewoond, hij is ook burgemeester geweest
van Oude Pekela van 1917 tot 1918.
In dit huis hebben ook gewoond de doktoren Hamminga, Grabé, Lameijer
en nu Curfs. Naast het huis van de dokter, links op de foto, was de woning van Tolner, die een zoutziederij had. Het oude vrouwtje met het witte schort, is vrouw Pothoff die staat voor het huis van de dames Brons (wat ook reeds jaren is verdwenen).
Deze kaart herinnert aan de oorlogsjaren 1940/1945 toen er op de B. van Weringstraat bommen zijn gevallen waarbij het gezin van meester Brondijk werd gedood.
Hier de verwoeste huizen van Jaap Duit en van burgemeester
Scholtens (van 1945-1951 burgemeester van Oude Pekela).
Ook een ”gouwe ouwe”, het bruggetje bij dokter Boswijk, op de foto, van
links naar rechts, de woning van bakker Canon, hij was tevens huwelijksmakelaar,
daarnaast de kroeg van Eitje Holvast, dan de kleine slagerij van
Van der Hende, dit huisje stond bijna op de rijweg en was ook toen al,
een verkeersobstakel aan het Pekelderdiep.
De voetgangers hebben even geposeert voor de fotograaf,
maar we weten niet hoe hun namen zijn, maar het is een prachtige kaart uit de Pekelder samenleving van ruim 75 jaar geleden.
We blijven nog even bij de draaibruggen, hoe kan het ook anders in deze
veenkolonie. Dit is de Wittingsdraai, op de kaart rechts, het 2e huis, daar
woonde Witting, de kaashandelaar met zijn duizenden paren gummiehakken,
rietmanden enz., daarnaast het huis van Klaas Franken, de oude zeekapitein,
daarnaast de woning van Pieter Wessels en dan de manufacturenzaak
van koopman Roelf Jansen. Links op de kaart het huis van sigarenwinkelier
van Tricht, dan de koperslagerij van Reinder van Driesten en even verder
de bakkerij van M.A. Hemmes, dan de schoenenzaak van Koetje Bouman en
daarnaast het in 1979 afgebrande hotel Dijkinga.
Op het aardappelland, van landbouwer Antonie Veldkamp aan de compagniesterwijk.
We zien ze hier in volle glorie de familie Veldkamp, vader Antonie,
met grijze schipperspet op de machine, J.P. Veldkamp, en achter de machine
Berend Veldkamp met pijp in de hand. Leunende tegen het paard Dethmer Aikens,
bij het derde paard Gezienus Broesder, verder liggen op het land, Jan Aikens,
vrouw Kuiper, vrouw Meter en vrouw Niewold e.a.
Er was toen nog gezelligheid op het land, dat is er nu niet meer bij.
Bij de school van meester Adams, de oude school, het meestershuis, alsmede
de brug over het Pekelderdiep voor de school, dat is allemaal vergane glorie,
alles is afgebroken om toegang te verschaffen tot de steenfabriek van Strating,
de modernste steenfabriek van West-Europa.
De tijd gaat verder, zo ook hier. Kostersmolen achter het postkantoor, daarvoor de ingang van de Westerschool, waarvan de kinderen poseren voor de fotograaf.
De school is afgebroken en Kostersmolen is door brand verwoest.
Dit is dan de Pothoffsdraai, het dubbele huis rechts op de foto, daar woonde
brugwachter Pothoff, en vrouw van Beinum genaamd tante Jo, die met de
stoetkörf liep. Dan de mooie boerderij van D.C. Fockens en nog even zichtbaar,
het huis van sigarenfabrikant Gerrit Heeres.
Het jongetje zonder pet, dat is Frans Pothoff.
Een praam wordt juist beladen met stro vanuit de boerderij om te worden
vervoerd naar de fabriek Britannia.
Alles ging toen nog per schip, praam of met paard en wagen.
De fraaie boerderij van Eltjens, de huizen daarnaast, links op de foto, zijn afgebroken en op die plaats staat nu de villa van Eltjens, aan de nu reeds jaren gedempte Eltjenswijk. Dit is aan de landzijde van het Pekelderdiep.
Naast het café Feijen, bij de Hanekampsbrug, stond de statige boerderij
van de familie Heres. Op de foto mevr. Heres met dochtertje en de toenmalige
dienstbode Trientje Fridrich. Ook deze mooie boerderij is reeds afgebroken.
Hier een foto van het oude gemeentehuis, met daarnaast, rechts op de foto,
het winkeltje van Dirk en Jantje Boelen, die hoeden en petten verkochten.
Alles is verdwenen.
Het vuile water van het Pekelderdiep maakt deze prent, bij de Staalsdraai,
nog mooier dan het is met al die prachtige iepen bomen die toen langs het
kanaal waren geplant, zowel aan de weg, als aan de landzijde.
In de bocht het huis van petroleumventer Klaas Letema,
daarnaast het huis van schoolmeester Wessel Wessels
en in de bocht het huis van schoenmaker Westers.
Eén van de vele zeekapiteins die vroeger in de Pekel woonden,
het is Jan Derks Kuiper, met ringbaard, zijn vrouw Maaike Hazewinkel
en in het midden, hun dochtertje Grietje.
Met wit schort, is de dienstbode Margreet de Haan, dit is het café waar nu Blok woont, het is geheel verbouwd en staat vlak bij de Hanekampsbrug.
Een fraaie doorkijk langs het Pekelderdiep, bij het bruggetje van Dr. Boswijk.
Dit bruggetje is verdwenen evenzo het brugwachtershuisje alsmede de schepen
die in het diep liggen. Ook de bomen en de tramrails zijn verleden tijd.
Verleden tijd, is het ook hier, bij de „oude” Wedderklapbrug, rechts op de foto,
het huis waar Egbert de Boer heeft gewoond en daarnaast het huis van
Izaäk de Leeuw en zijn zuster Jetje, ze handelden in gouden en zilveren voorwerpen. Ook de batting in de weg, over de wedderwegswijk, reeds lang gedempt,
het brugwachtershuisje en het urinoir, zijn niet meer.
Tot het verleden behoren ook de schepen met graan, die kwamen lossen bij
Pieter Oppentocht, het huis links op dc foto, met daarnaast de bekende apotheek
van Mevr. van Dam. die op late leeftijd nog is gehuwd met de aloude predikant
Dr. H.D. Hellema. Daarnaast dc winkel van Savenije, en daarnaast liet huis van korenmolenaar Barteld Huizing. Het huis met het torentje, daar woonde B.G. Meijer,
de componist van vele bekende liederen w.o. het Pekelder volkslied.
Op de grens van Oude- en Nieuwe Pekela stond het keurlokaal.
Daar werden de koeien en varkens geslacht voor de beide Pekela’s.
Daarnaast was het café annex winkel van H. Bieze.
We zien op deze kaart, even voor de kerstdagen, dat een prachtige stier naar de
slachtbank gaat. Achter de stier, met witte slagersjas, de altijd schreeuwende
en tierende slager Nieland, zijn zoon, geëmigreerd naar Amerika, houdt de
stier bij de kop, terwijl op het eind, links op de foto,
winkelier Bieze belangstellend poseert voor de fotograaf.
Een herinnering uit het verleden waaraan vele Pekelaers nog vaak terug zullen denken, want de personen die hier op staan, hebben heel wat vreugde gebracht
met hun uitstekende muziek. Het is het orkest Stoppelman, vader met zeven zonen, links op de foto, Hartog Stoppelman die tevens dansleraar was.
Achter de trom, Aaron, in Pekela beter bekend als ”strubbertje”,
verder zien we nog Morits Stoppelman met de grote hoorn en
daarachter Salomon die een slagerij had vlak bij de Roomse Kerk.
Er is veel verandert, ook op deze kaart bij de B. van Weringstraat.
Er staan nog maar weinig huizen, en de doorkijk over het vrije veld naar de molen
van Huizing, was toen een mooi hoekje. Het middenste huis, rechts op de
foto, daar was de drukkerij van de vader van meester Duiven.
In het centrum van Oude Pekela staat het postkantoor, dat is nog steeds zo.
Wat niet meer zo is, dat is de winkel van B.G. Meijer, Piepke, en het huis
naast het kantoor waar Birza woonde, dat is afgebroken.
Ook het brandspuithuisje naast het kantoor is verdwenen.
De postauto brengt juist de post, die in ontvangst wordt genomen door de
bestellers G. Brunink Sr., J. de Jonge, en met boek in de hand Jan Hilberdink.
De witte villa van Mulder, dat was de blikvanger in het beneden eind van onze plaats.
Hij werd gebouwd voor de toenmalige direkteur van de Flessings- fabriek
die heeft gestaan in de buurt van de Blijhamsterweg,
ook dit alles is reeds vele jaren verdwenen.
Een mooi plekje bij de fabriek Britannia, duidelijk is de Staalsbrug te zien,
met brugwachtershuisje, en het huis daarvoor, rechts op de foto, was de
slagerij van Jeizel Kosses. De tramrails alsmede de vele bomen en de pramen
met aardappelen in het diep, alles behoort tot het verleden.
Nogmaals de brug bij dokter Boswijk. Alles wat u op deze kaart ziet, bestaat niet meer. Het huis links was van kleermaker G. Brunink Sr. tevens brugwachter, dit huis werd later nog gebruikt als schippersbeurs. Daarnaast de winkel van sigarenmaker
Albert Klok, hij was ook wethouder. „Hoeden en petten” staat er boven de gevel,
daar woonde Sientje Weering de hoedenmodiste, en daarnaast het huis van
Esra Korte, de fietsmaker. Het obstakel dat u tussen de huizen doorziet dat
was de droogtoren voor de brandslangen.
Hij werd in 1683 opgezet, en in 1685 was hij gereed, de Ned. Herv. Kerk.
In 1689 werd de luidklok aangebracht. Vernieuwing kreeg de kerk en toren in
1975-1976 en hij staat er nu weer prachtig bij in onze dorpsgemeenschap.
Verder is nier niet veel veranderd, nog een stukje Pekel uit de vroegere tijd.
Het boveneind van de Pekel, bij de Koenemansbrug, rechts op de kaart de
winkel van Hateren, die vele hypotheekjes had op het laantje bij Borneo Bakker,
vandaar nog de naam van Haterenlaantje.
Bij de boerderij van Tammo Schreuder worden de paarden aangespannen
en verder in de bocht, daar was de stelmakerij van Teije de Boer.
We naderen het eind van onze rondgang door de Pekel, maar we kijken
nog even naar deze kaart. Het winkelpand, links-boven, was van
Gezienus Mulder en is reeds lang verdwenen.
Wat ook verdwenen is, dat zijn de prachtige kastanjebomen voor het huis
van Mevr. Heeres. Ook de batting over de Fockenswijk is weg,
want de wijk is reeds vele jaren gedempt.
De laatste kaart van de serie, hier poseren, na het gereed komen van de nieuwe
consistoriekamer bij de Ned. Herv. Kerk, van rechts naar links de heren:
W.H. Bosgra, Antonie Veldkamp, en Willen Dethmers, allen kerkvoogden,
vervolgens de predikant Dr.H.D. Hellema en de architect Withagen.
Het gebouw kwam gereed in september 1933 en allen die hier
op de kaart staan zijn reeds overleden.
Op 18 oktober 1938 kon men in Oude Pekela de eerste aardappelrooimachine in werking zien. Op de machine zit Berend Vrieze, bij het paard staat Jan Veldkamp en de heer met de hoed is Antoni Veldkamp, in die tijd reeds in onze dorpsgemeenschap een vooraanstaand persoon op het gebied van de landbouw.
De Hendrik Westerstraat in de bocht bij de Britannia-fabriek. Hoe mooi en rustig was het toen nog! Let op de vele bomen langs het Diep, de schepen en het oude huis van Letema,
die vroeger petroleum verkocht. Ook van deze huizen is niet veel overgebleven.
Dit is een doorkijkje vanaf de Thorbeckelaan, tussen de Schaepmanlaan.
In het winkel-huis links op de foto woonde vroeger kruidenier U.C. van Zalen.
Let u vooral op de hondekar rechts op de foto.
Alles ziet er nu geheel anders uit want ook Oude Pekela werd volgebouwd.
Op deze foto zien we nog het oude gemeentehuis, het huis van Boelen
(vroeger in hoeden en petten), de winkels van Birza en B.G. Meijer,
van B. de Levie en van Jan Brouwer, op de hoek bij de Veendijk.
Alles is verleden tijd.
Hier een beeld van een heel bekende plek in Oude Pekela, namelijk het huis van
bakker Greven bij de Staalsdraaibrug. Naast Greven woonde het echtpaar Egbert Mulder en dit echtpaar dreef een kroeg, waar men veel bij elkaar kwam, vooral de leden van de voetbalvereniging „Noordster”, die hier werd opgericht. Ook de werknemers van de fabriek Britannia mochten graag even komen praten bij het café van Mulder,
zoals op deze foto is te zien. We zien onder anderen: Sebo Suk, Lodewijk Wiekens,
Heiko Mulder, Pieter Korte, Hendrik Korte (bolle bol) en de man met de fiets is de
uit die tijd bekende Pekelder timmerman Olf Bos.
Hier de Hendrik Westerstraat. In het kleine huisje links op de foto woonde
slager Benjamin de Levie, daarnaast Fennechien Hekman en weer daarnaast stond het grote huis waar burgemeester J. Snater heeft gewoond.
Dan de winkel van Nathan Gudema, vervolgens die van Mans Reintsema en verder ziet u nog het oude huis van winkelier Jan Brouwer, op de hoek Van de oude Veendijk.
Het oudste kerkkoor uit Oude Pekela, dat van de hervormde kerk,
is het koor „Nieuw Leven”, dat reeds meer dan vijftig jaar bestaat.
Dirigenten van dit koor waren onder anderen meester Langeraap,
meester Van den Bosch, Hagen Schetsberg, Harry Diertens en Folgert Mulder.
Het eerste bestuur was als volgt samengesteld: voorzitter: H. Vrieze,
secretaresse: mevrouw Winkler en penningmeester: G. Brunink.
Op deze foto, die werd gemaakt aan de boorden bij het Paterswoldse meer,
in de tuin van hotel „De Twee Provinciën”, ziet u de leden van het koor tijdens een zomerreisje. Vijf van de leden die op de foto staan zijn nog in leven.
Bij de Staalsbrug stond het oude huis (café) van de familie Mulder, waar men veel over voetbal praatte. In de deuropening, met lange schort voor, mevrouw Mulder-Sterenberg,
die vele Pekelders in die tijd een goedkoop borreltje heeft ingeschonken.
Hier een schoolklas van school II met als hoofd de heer Adams. Er staat nog een heel bekend man op de foto, namelijk Fre Meis, de man die in Oost-Groningen de aktiecomités leidt in verband met de slechte toestand in de strokartonindustrie.
Fre Meis staat midden op de foto, op de bovenste rij, en is gemerkt met een kruisje. Verder zien we, op de onderste rij, van links naar rechts: A. Waarheid, J. Waarheid,
K. Waarheid, L. en H. Engels, T. Heijes, G. de Groot en R. en P. Hinders.
Op de tweede rij: J. Greven, L. Stutvoet, P. Stutvoet, I. Dijkstra, A. Dijkstra, M. en G. Duit,
D. Veger, J. H. en K. Weering, R. Buter, D. en M. Vissinga, H. Holstein, W. Meis,
G. Buter en R. en P. Dik.
Op de derde rij: M. Weering, J. Buter, G. Holzstein, W. Meis, F. Meis, R. Buter,
J. Veger en P. Jellesma.
Op de foto zit links het hoofd der school, meester Adams, en achter hem staat
de heer Godlieb. Rechts op de foto staat meester Zuiderweg.
Hier een opname van een schoolreisje van de school van meester Adams,
ruim vijfenveertig jaar geleden. We kunnen niet van alle leerlingen de namen vermelden, maar wel die van de begeleiders die op de foto staan. Dat zijn, van links naar rechts:
Geert Engels, chauffeur Kornelis Veen, mevrouw Schreuder, J.C. Vissinga,
mevrouw Waarheid-Emmens en een onbekende.
Rechts op de foto zit de toenmalige onderwijzeres juffrouw Hirschel
en in het midden staat het hoofd der school meester G. Geerts.
Deze foto stamt uit het jaar 1930 toen de voetbalvereniging „Noordster” haar tienjarig bestaan herdacht met een groot feest, ter gelegenheid waarvan het bestuur en de feestcommissie voor de fotograaf poseerden.
We zien op de foto, van links naar rechts, zittend:
Adolf de Jong, Jan Zweep Garenlang speler en aanvoerder van „Noordster”),
Hendrik Frinkel, Willem Frans, Hendrik Kuiper en Albert Niewold.
Staande: Wubbe Bots, Evert Jan Scholtens, Aaldrik Vosman, Heiko Mulder en Mans Bos.
Hier de oudste boerderij van Oude Pekela, gebouwd in het jaar 1784 aan de Achterweg.
De boerderij was eigendom van de familie G. Begeman.
Op de foto staan Harm Begeman en zijn vrouw, met twee van hun dochters.
Niet zo’n oude foto, maar hij mag in dit boekje niet ontbreken omdat de fraaie villa Houtrust het afgelopen jaar door brand geheel is verwoest en dit huis dus nu als een stukje mooie bouwhistorie van Oude Pekela kan worden beschouwd.
Vroeger had men in Oude Pekela een kinderkoor dat stond onder leiding van de heer Jellesma. Men hield zich toen ook al bezig met de opvoering van kleine operettes, waarvan deze foto van een groep houthakkers getuigt.
Op de foto staan op de onderste rij, van links naar rechts:
Jan Hemmes, Harm Breemhaar, Pieter Boschma, Harm Blouw, Daniël Stoppelman, Dethmer Aikens, Bert Kruize, Albert Holvast en Bontko Snater.
Op de bovenste rij: Hendrik Bisschop, Gerrit Jan Brunink, Albert Zwalve, Albert Wegman,
Geert Nieland, Jan Willem Breemhaar en Jan Gerrit Heres.
De eerste klas van de lagere school van juffrouw Baas.
Op de foto, van links naar rechts, zittend:
Harm Bakker, Gerrit Akkerman, Freerk Koerts, twee onbekenden,
Jan Bronkhorst en G.J. Brunink.
Staande: twee onbekenden, juffrouw Baas, Zwaantje Grave, Roelof Breemhaar,
Harmannus Everhardus, Trientje Landlust, Bert Kruize, Stientje Houwen,
Frouwe Kiers, Eltjodiena Meijer, Trui Everhardus en Harm Meijer.
Hier ziet u twee bekende Pekelders die handel drijven over een paard.
Het zijn de paardekoopman Kootje Kuiper (reeds lang gepensioneerd) en de
toenmalige landbouwer Henny Vrieze, in Pekela ook bekend als toneelregisseur
en schrijver van verschillende revues. Deze handel gebeurde achter de boerderij
van Vrieze aan de Tuinbouwwijk, reeds enkele jaren afgebroken.
Een mooi kijkje aan de boorden van het Pekelderdiep, in de buurt van de fabriek
„Erica”. We zien de prachtige boerderij van de familie De Lange en de villa van de
familie Eltjens. De schepen geven aan dit plaatje wel een heel bijzonder cachet,
vooral het turfschip op de achtergrond.
Een in memoriam van de gehele personeelsbezetting van het postkantoor te Oude Pekela, destijds onder de leiding van directrice Anne Nieland.
Zittend het administratieve personeel:
Keimpe Harkema, Anne Nieland (directrice), Aaltje Nieland (haar zuster) en de heer Sachs.
Achter hen staan de bestellers Winter, Brunink, De Jonge, Schipper en Hilberdink.
De bezetting van het personeel wat betreft de postbesteldienst in Oude Pekela, in 1913.
Zittend: G. Brunink en Jan Hilberdink. Staande: H. Schipper, J. de Jonge en Winter.
De foto werd gemaakt in de tuin van het postkantoor.
De katholieke kerk, die momenteel danig aan een grote restauratie toe is.
Het wordt zeer moeilijk om het benodigde geld (anderhalf miljoen gulden) bij elkaar te krijgen. Als dit niet gebeurt wordt dit machtige bouwwerk met afbraak bedreigd.
Vandaar dat we reeds nu een opname in dit boekje gewenst achten.
Een mooi stukje Pekela in de omgeving van de Wedderklap.
Het urinoir langs het Diep en alle huizen boven op de foto zijn allemaal afgebroken.
Trots marcheren de kleuters van de sportvereniging „Sparta” in de optocht van de driedaagse zomerfeesten van de VVV.
Op de foto zien we onder anderen Geert Begeman met bril, Detmer Kuiper,
Douwe de Boer en het kleine zwarte ventje geheel links is Willy Hilberdink,
die nu een sportschool heeft te Groningen.
Bij de meisjes lopen onder anderen:
Fennie Wiegman, Aafien Hulzebos, Sieny Zweep en Bertha van der Veen.
Al deze jeugdige wandelaars zijn reeds jaren getrouwd en hebben een eigen gezin.
Vroeger had men nog geen toneelvereniging maar wel beoefende men het toneelspel in de zogenaamde Burgerkring. Deze foto uit het jaar 1888 getuigt daarvan.
De man met het glas in de hand en de grote horlogeketting is huisschilder
Geert Hensema. Voor hem op de stoel zit zijn zuster Trientje Hensema die later gehuwd
is geweest met de bekende broodventer Geert Sasker.
Naast de heer Hensema staat de heer Weering. De andere namen waren niet meer te achterhalen, daar alle personen reeds lang zijn overleden.