Op 11 augustus 2023 met de E-bike vanuit Bad Nieuweschans langs de Westerwoldse Aa en B.L. Tijdenskanaal en dan in Bellingwolde langs de Kanaaldijk W.Z. , tot richting Veelerveen.
Info: Aan het B.L. Tijdenskanaal staat een kazemat welke omstreeks 1939 net voor de Tweede Wereldoorlog is gebouwd. Het kanaal loopt paralel aan de Nederlands-Duitse grens. De kazemat was een onderdeel van de verdedigingslinie van Nieuwe Schans tot aan Ter Apel. Het is echter in 1940 niet gebruikt.
Zoals je straks op de foto’s kan zien zijn de kazematten dicht gemetseld en zijn
niet meer toegankelijk.
langs de Westerwoldse Aa richting Bellingwolde
De Westerwoldse Aa gezien vanaf de A7-brug.
Het Bos op de Houwingaham is een Nederlands bos ten zuiden van Bad Nieuweschans, grotendeels in de Groningse gemeente Oldambt, een klein gedeelte in de gemeente Westerwolde, en is in handen van Staatsbosbeheer. Het wordt aan de westzijde grotendeels begrensd door het B.L. Tijdenskanaal, aan de oostzijde door de grens met Duitsland en aan de noordzijde door de Westerwoldse Aa en de A7. Aan de overzijde van de Westerwoldse Aa ligt het natuurgebied A-dijken van Staatsbosbeheer.
Het bos is aangelegd tussen 1998 en 1999 in het kader van het project Herinrichting Oost Groningen, waarbij hier de vergroting van de bergingscapaciteit van de Westerwoldse Aa, het aanleggen van nieuwe natuur en het vergroten van de mogelijkheden tot recreatie centraal stond. Het gebied omvat naast loofbos ook natte gebieden die plas-dras staan en er is ook een plas die in verbinding staat met de Westerwoldse Aa. Door het bos lopen wandelpaden en een fietspad dat begint bij de Hamdijk, vlak bij de brug over het B.L. Tijdenskanaal, en eindigt bij Bad Nieuweschans. Het noordelijke gedeelte van het fietspad loopt over de kruin van een dijk. De LF 9 NAP-route loopt over dit fietspad. Aan de Hamdijk bij de brug over het B.L. Tijdenskanaal bevindt zich Booneschans.
De naam verwijst naar het dorpje Houwingaham dat op deze plek lag maar dat in de middeleeuwen door de Dollard is verzwolgen. In 1998 werden resten van huizen teruggevonden onder het door de Dollard afgezette kleidek van 1,5 meter.
Deze Plakkaat staat op het eind van het Bos op de Houwingaham in Booneschans.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Booneschans_(plaats)
In de verte rechts zie je al iets. (volgende foto’s)
Deze Kazemat staat een stukje verder op na de Booneschanskerbrug.
Kanalisatie Westerwolde. Bouw Wymeersterbrug over het B.L. Tijdenskanaal 1909.
bron: https://www.beeldbankgroningen.nl/
Verder langs de Kanaaldijk W.Z.
Deze Kazemat staat tussen de Wymeersterbrug en de Lethebrug, Bellingwolde.
De Lethebrug over het B.L. Tijdenskanaal.
Kanalisatie Westerwolde. Lethebrug over het B.L. Tijdenskanaal met brugwachterswoning. bron: https://www.beeldbankgroningen.nl/ (Foto Tonnis Post)
De Lethe (Gronings:Laite) is een buurt in de gemeente Westerwolde in het oosten van de provincie Groningen. De buurt ligt ten oosten van Bellingwolde, tussen het B.L. Tijdenskanaal en de grens met Duitsland. Het gehucht wordt tegenwoordig omgeven door een natuurgebied. Op 1 juni 2022 werd het B.L. Tijdenskanaal verbonden met de Duitse Brualersloot, waardoor een uitwisseling moet ontstaan van vissen en andere waterdieren over de grens.
Meer info : https://www.plaatsengids.nl/de-lethe
Eigenaar Waterschap Hunze en Aa’s , Stichtingsjaar 1951.
Deze Kazemat staat tussen de Leidijksbrug en de Rhederbrug, Bellingwolde.
Rhederbrug is een buurtschap in de gemeente Westerwolde. Het dorp dankt zijn naam aan een brug in de Rhederweg die van Bellingwolde naar het dorp Rhede, net over de Duitse grens loopt. De brug ligt over het B.L. Tijdenskanaal. De naam dateert uit 1911, toen de Rhederdraaibrug werd gebouwd. Eerder lag hier een draaibrug over het Veendiep.
Het gebied stond eerder als een deel van de Bovenstreek, bekend, met achter de Leidijk de Veen- en Boekweitlanden van Bellingwolde. De zandweg naar Rhede dateert van omstreeks 1857. De eerste bebouwing langs deze weg dateert uit de tijd rond 1900. In 1902 opende de school (dan nog te Bovenstreek) zijn deuren. Het dorp staat pas sinds 1970 op de topografische kaart.
Rhederbrug is min of meer vastgegroeid aan Bellingwolde, en wordt vaak ook wel als deel van dat dorp gezien. Behalve een basisschool en een buurthuis heeft het geen voorzieningen, de basisschool is inmiddels ook gefuseerd met een school in Bellingwolde. Langs het kanaal staat het gemaal Loosterveen.
De Vriescheloosterbrug in Bellingwedde.
Vervolgend via de B.L. Tijdenweg richting Veelerveen.
De Vriescheloostersluis is een schutsluis gelegen aan Dijkweg te Veelerveen.
Het B.L. Tijdenskanaal maakte deel uit van het kanalisatieplan voor Westerwolde.
Dit plan is gemaakt door de waterbouwkundige A.J.H. Bauer in opdracht van de Vereniging ter bevordering der kanalisatie van Westerwolde in 1893.
Belangrijk initiatiefnemer voor deze vereniging was Boelo Luitjen Tijdens, een herenboer in Nieuw Beerta en Tweede Kamerlid. Westerwolde had begin 20e eeuw enorm te lijden van wateroverlast. Deze was het gevolg van de ontginning en vervening van het Bourtangermoeras. Dit moeras temperde oorspronkelijk door de opzuigende werking van het veen de wisseling van de waterstanden in de beekjes Ruiten-Aa en Mussel-Aa. Doordat het grotendeels afgegraven was kregen ze een zeer onregelmatig debiet.
Boelo Tijdens streefde de aanleg van kanalen na in Westerwolde en oostelijk Oldambt waarmee het overtollige water snel kon worden afgevoerd en Westerwolde voor scheepvaart toegankelijk zou worden. In 1905 begon de uitvoering van het plan en 1911 werd het B.L. Tijdenskanaal aangelegd. In het kanaal kwam één sluis te liggen: de Vriescheloostersluis. Bij deze sluis werd voor Boelo Tijdens een monument opgericht.
Bij Veelerveen ligt over de samenvloeiing van het Ruiten-Aa-kanaal en het Mussel-Aa-kanaal een opvallende fietsbrug, de Noabers Badde of Mercedesbrug uit 1989, die uit drie armen bestaat waardoor alle drie de oevers bereikbaar zijn.
De brug, een driesprong, ontleent zijn naam ‘Noabersbadde’ aan ‘noabers’, Gronings voor buren, en ‘badde’, Gronings voor brug. De analogie is dat de driesprong dus buren met elkaar verbindt en dat doet hij ook, want door een driepunt van kanalen zijn normaal gesproken de inwoners van Veelerveen van elkaar gescheiden door twee kanalen die midden in het dorp samenkomen. De brug zorgt echter voor een verbinding tussen de beide oevers van het Mussel-Aa-kanaal en het Ruiten-Aa-kanaal. De in augustus 1989 voltooide brug wordt ook wel ‘Mercedesbrug’ genoemd, vanwege zijn stervormige vorm.
Hier eindigde mijn fietstocht (zo’n 4½ uur) langs een stukje van de verdedigingslinie
(O-lijn), weer richting thuis (Oude Pekela) via de Spetsebrugweg richting Vlagtwedde.
Geschiedenis:
O-Lijn en Q-Lijn – Verdedigingslinies in Groningen en Drenthe.
De O-Lijn en de Q-lijn waren twee Nederlandse Verdedigingslinies (Weerstandslijnen) die vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn aangelegd in de provincies Groningen en Drenthe. De linies liepen hoofdzakelijk via waterwegen dicht langs de Nederlands – Duitse grens en hadden niet zo zeer de taak om de Duitse troepen tegen te houden, maar meer om de opmars te vertragen dieper Nederland in te trekken.
De O-Lijn
De voorste linie die het dichtst bij de grens lag was de O-lijn en deze liep vanaf de Dollard bij Nieuwe Statenzijl in Groningen via de rivier de Westerwoldse Aa tot aan Bad Nieuweschans. Vanaf hier ging de linie over in Het B.L. Tijdenskanaal welke ter hoogte van Vlagtwedde overgaat in het Ruiten-Aa-kanaal. Vanaf dit punt loopt de linie helemaal door tot Ten Apel waar het zijn weg vervolgd via het Ter Apelkanaal en het Stads-Compascuumkanaal tot aan Barger-Compascuum. Vanaf dit punt loopt de linie via het Veenparkkanaal door tot Klazienaveen waar het via de Verlengde Hoogeveense Vaart en het Stieltjeskanaal uitkomt bij Coevorden. Hier begint de linie aan het laatste gedeelte wat liep via het Coevorden Vechtkanaal wat uiteindelijk uitmond in de in de rivier de Overijsselse Vecht.
In de O-Lijn zijn 32 kazematten gebouwd van het type S3a. Van deze kazematten zijn er met zekerheid nog 16 aanwezig waarvan het grootste gedeelte zich bevind in de nabijheid van een brug of sluis. Het was dan ook de taak van het Nederlandse leger om deze waterwerken bij een Duitse invasie op te blazen en de vijand zo te vertragen in hun opmars. Als de Duitsers dan eenmaal door de linie heen waren gebroken kwamen ze uit de tweede weerstandslijn de Q-Lijn.
De Q-Lijn
De Q-Lijn liep evenwijdig aan de O-Lijn met een gemiddelde tussenliggende afstand van circa 15 kilometer. De linie begon ter hoogte van Termunten in Groningen en liep via het Termunterzijldiep en het Nieuwe Kanaal tot aan Scheemderzwaag. Vanaf daar vervolgde de linie zich in de richting van Veendam en Wildervank om vervolgens af te buigen richting Stadskanaal. Vanaf Stadskanaal stak de linie de provinciale grens over en liep in de richting van het Drentse plaatsje Borger. Vanaf dit punt liep de linie naar Schoonoord en vervolgens naar Noord-Sleen en Sleen. Vanaf hier liep de linie via het Jongbloedvaart naar de Verlengde Hoogeveense Vaart om vervolgens bij Geesbrug af te buigen naar het eind punt ter hoogte van De Krim niet ver van Coevorden.
In de Q-Lijn zijn 31 kazematten gebouwd van het type S3a. Met zekerheid zijn er nog 10 van aanwezig, ook bevind zich bij Wildervank nog een wegversperring van het type Aspergeversperring.
Hoewel kazematten van het type S3a niet echt bijzonder zijn en nog in grote getallen langs de Nederlandse verdedigingslinies aanwezig zijn is er aan een aantal kazematten in O-lijn iets bijzonders aan te merken. Hier staan her en der nog instructies in de kazematten geschreven met daarop de hoofdtaak van de kazemat. Voor zover bekend is dit nergens anders in Nederland aanwezig.
De Overige Lijnen
Naast de O en de Q-Lijn werden er nog enkele verdedigingslinies in het leven geroepen. Dit waren de A-Lijn, de B-Lijn, de C-Lijn en de F-Lijn. Deze linies waren niet uitgebouwd met verdedigingswerken maar hadden puur het doel om de Duitse opmars te vertragen door op strategische plekken de bruggen en sluizen op te blazen. Dit moest onder andere voorkomen dat de Duitsers te snel bij de Afsluitdijk aankwamen en via daar konden doorstromen richting de Vesting Holland. En vervolgens op die manier vrijwel ongestoord de veel beter verdedigde linies konden passeren zoals de IJssellinie, de Maas en Peel linies, de Grebbelinie en tot slot de belangrijkste linie van Nederland, de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze lijnen bevonden zich dan weer achter de O-Lijn en de Q-Lijn op ongeveer een tussenliggende afstand van 15 kilometer per lijn. Wederom door reeds bestaande sloten en kanalen.
De A-Lijn begon in de buurt van Meppel en liep via de Drentse Hoofdvaart richting Assen. In Assen ging de linie over in het Noord-Willemskanaal om vervolgens bij de stad Groningen over te gaan in de beek het Eelderdiep. Vanaf daar liep die linie via het Reitdiep die vervolgens helemaal uitmondde in het Lauwersmeer. De B-Lijn begon bij het IJsselmeel ter hoogte van Kuinre en liep via het riviertje de Tjonger-of-Kuinder helemaal richting Lauwerzijl waar het aansloot op de A-Lijn. De C-Lijn liep geheel door Friesland en begon bij het IJsselmeer ter hoogte van Lemmer. Vanaf hier liep de linie in de richting van Sneek, Grou en Burgum om vervolgens ook uit te komen in het Lauwersmeer wat toen nog in verbinding stond met de Waddenzee. De F en G-Lijn waren 2 linies die in de flanken stonden van de eerder genoemde linies. De F-Lijn liep tussen Zwartsluis en Hoogeveen en G-Lijn tussen Delfzijl en Winsum.
Bron: https://www.bunkerinfo.nl/2017/10/o-lijn-en-q-lijn-verdedigingslinies-in.html