Leegstaand Gebouw (voorheen Smurfit Kappa Attica B.V. en Cartonnage Fabriek Britannia) aan de Hendrik Westerstraat 59-60
Gemeentelijk Monument (Fabriekspijp 1913)
De Fabriekspijp van de voormalige strokartonfabriek Britannia is in 1913 gebouwd, als onderdeel van het fabriekscomplex dat in dat jaar in werking werd gesteld.
Het complex ligt op de hoek van het Pekelder Hoofddiep, met de (nu gedempte) Britanniawijk. De fabriek is genoemd naar de belangrijkste afzetmarkt van het strokarton: Groot-Brittannië. De Pekela’s kenden vanaf het einde van de negentiende tot midden twintigste eeuw een grote industriële bloeiperiode. Naar verluidt zijn voorheen in totaal meer dan zestig fabriekspijpen aanwezig geweest in de Pekela’s. Daarvan zijn nog vier historische fabriekspijpen overgebleven, alle in Oude Pekela.
In Oude Pekela was vooral de strokartonindustrie sterk vertegenwoordigd.
Strokartonfabriek Britannia was de negende strokartonfabriek die in Oude Pekela werd gesticht en overtrof de andere fabrieken in grootte. Het initiatief voor de oprichting kwam van dhr. Elso Free. Free kwam oorspronkelijk uit Heisfelde bij Leer en vestigde zich in 1876 in Oude Pekela. Vanwege zijn betrokkenheid bij de bouw en bedrijfsvoering van de strokartonfabrieken Union, Free & Co, Britannia en Albion kan Free worden beschouwd als mede grondlegger van de kartonindustrie in Oude Pekela. De schoorsteen maakt deel uit van een complex van bedrijfsbebouwing dat uit verschillende periodes stamt als gevolg van bedrijfsuitbreiding en modernisering. Deze overige bebouwing valt buiten de aanwijzing. Na een proces van overname en fusie is de productie eind jaren negentig van de vorige eeuw beëindigd. De bedrijfspanden worden nu gebruikt voor opslag en in een deel is een sportschool gevestigd.
De Fabriekspijp heeft cirkelvormige plattegrond en is opgetrokken in een donkerrode, radiaal/baksteen, de schacht versmalt zich naar boven toe. De schoorsteen is voorzien van vele metalen trekbanden met schroeven. Deze metalen beugels (trekbanden)zijn veelal op regelmatige onderlinge afstand aangebracht om het metselwerk dat wordt blootgesteld aan hoge temperaturen bijeen te houden. Naar boven toe wordt deze tussenafstand kleiner. De schoorsteenkop is uitgevoerd met uitkragend metselwerk.
In het metselwerk zijn zogeheten klimijzers aangebracht, rechthoekige metalen beugels die fungeren als ladder.
Draaibrug van Strokartonfabriek Britannia, 1940
Annotatie: Links de woning van Johannes Tuzee, Directeur van fabriek Britannia.
De villa heeft de naam Pekelborg. De grote boerderij iets verderop was van landbouwer Cornelis Buzeman.
NV Strokartonfabriek Britannia te Oude Pekela, 1913 – 1965
De fabriek wordt later aangeduid als NV Carton- en Papierfabriek “Britannia”
De fabriek werd opgericht in 1913.
Beëindiging – Britannia fuseerde in 1965 met De Kroon onder de naam NV Verenigde Papier- en Kartonfabrieken “Verpak”. In 1974 gingen de fabrieken van Verpak en de Carton- en Papierfabriek voorheen W.A. Scholten NV samen onder de naam Kappa.
Deze fabriek in Oude Pekela ging verder onder de naam Kappa Britannia. In 1977 werd Kappa opgenomen in het KNP-concern. In 1986 vond een herschikking binnen KNP-verband plaats.
Britannia en Scholten Sappemeer gingen samen verder gingen als 100% grafische bedrijven onder de naam Kappa Karton, terwijl De Kroon en Free verder gingen samen als KPN Kartonnages.
In 1993 fuseerden KNP, Buhrmann-Tetterode en VRG met elkaar. Britannia, Triton Karton Pekela (voorheen Ceres) en De Kroon gingen samen verder als Kappa Attica en Scholten Sappemeer en Beukema Hoogezand als Kappa Eskaboard.
Link “Britannia (strokartonfabriek)” : https://nl.wikipedia.org/wiki/Britannia_(strokartonfabriek)
Link “Pekela sluit Sportfabriek Britannia vanwege hennepvondst 2020“ : https://www.rtvnoord.nl/nieuws/218169/pekela-sluit-sportfabriek-britannia-vanwege-hennepvondst
Sportfabriek Britannia – vanaf vandaag kunnen jullie ons verder
volgen op de site van loods 9 : https://m.facebook.com/Loods-9-105337397725437/
Film “Britannia 1994” : https://www.facebook.com/watch/?v=817237861735471
