WOORD VOORAF
„leder mens vragt om veraandern,
Moar bie tieden muit het hom,
Hai verlangt vandoag noar morgen,
en kikt hailtied weer om.”
Bovenstaand vers uit een bekend oud lied – ik geef u te raden, hoe de tekst in het Nederlands luidt – is anno 1980 niet minder actueel dan in de tijd waarin het door
P.L. van de Kasteele werd gedicht. Wij richten immers onze blik niet alleen op de toekomst, maar we kijken ook graag terug.
Met plezier heb ik dan ook een fotoboek samengesteld, dat een beeld geeft van de vele wijzigingen die zich sinds de eeuwwisseling in onze stad hebben voltrokken.
Zo verdwenen de steenfabrieken van Mandema en Ekema, en de vlasfabriek,
Smit Coating verplaatste zich, landerijen werden volgebouwd, de gaslantaarns maakten plaats voor elektrische lantaarns…
Voorai voor de jongere generatie is het interessant om eens te kijken naar de foto’s uit een verleden waarin er nog geen sprake was van televisie, brommers, popmuziek etc.
Kortom, de stad Appingedam is een terugblik waard, zodat iedereen weet, dat de tijd voor haar niet stil heeft gestaan.
Ten slotte dank ik iedereen die aan de totstandkoming van dit boek mee heeft gewerkt.
Jan A. Blaak
De nederlands-hervormde Nicolaikerk aan de Wijkstraat,
met de Damster toren.
De karakteristieke keukens boven het Damsterdiep, na de restauratie.
Het station
Op 15 juni 1884 werd de spoorweg Groningen – Delfzijl geopend.
Het station verkeert thans echter in slechte staat,
het gebouw is door de gemeente op de Monumentenlijst geplaatst.
De Stationsweg
Op de foto uit 1908 staat links villa Buitenlust.
Achtereenvolgens waren hierin de Groninger Industriebank, de Amsterdamsche Bank
en (na de fusie in 1964 tot mei 1978) de Amrobank gevestigd.
Rechts is gedeeltelijk het garagebedrijf van J. van Assen te zien.
Voordien woonde hier een veearts.
De foto uit 1932 toont het laatste gedeelte van deze weg.
Links staat de Pieter Bierema kazerne, die in 1905 is gebouwd.
Dit gebouw heeft naderhand als ambachtsschool gediend.
In 1960 werd het afgebroken.
Nu bevinden zich hier de bejaardenwoningen aan de Pieter Bieremastraat.
Rechts onder is de ingang naar de Julianaweg.
Het kruispunt in 1956. De auto’s nemen bij de firma Van Assen een belangrijke plaats in.
De bovenstaande foto is in 1980 in de richting van de Rijksweg genomen.
Rechts staat het politiebureau.
De Harmoniestraat
De huizen rechts hebben plaats moeten maken voor een parkeerterrein.
Op de achtergrond het oude Hippos-terrein.
De huizen links hebben er in de loop der jaren een verdieping bij gekregen.
De Noordersingel
Velen zullen zich ongetwijfeld hotel Robertus herinneren, dat in het begin van de jaren zeventig is afgebroken. Op deze plaats bevindt zich thans het nieuwe Amro-bankgebouw.
De foto is genomen vanaf de Stationsweg.
De foto uit 1958 laat zien, dat er in die tijd nog bruggetjes over de sloot lagen.
Hier veranderde veel: de sloten werden gedempt en de bomen gekapt.
De singel veranderde in een brede weg.
De foto’s zijn genomen nabij taxi- en ziekenvervoer J. van Assen.
Solwerderweg/hoek Heiliggravenweg
Rechts staat thans de christelijke mavo-school ‘Groen van Prinsterer’, gebouwd in 1956. Links de boerderij van Van de Deen.
Voorheen bevond de christelijke ulo zich in de Dijkstraat-Oost.
De Koningstraat
Op de oudste foto’s zien we rechts het Kattendiep, gedempt rond 1965.
Links op de achtergrond staat de Rijkskweekschool.
Later werd dit de landbouw-huishoudschool, daarna ‘Huize Filadelfia’.
Er zijn nu woningen van gemaakt….
De Wierde
Op de afbeelding van rond de eeuwwisseling komen (links) kassen voor.
Deze hebben plaats gemaakt voor woningen die thans aan de Netweg staan.
Het huis rechts vindt u op de foto van 1950 terug.
’t Bolwerk
Rechts café Vos. Thans bevindt zich hier, in een ander pand, de bakkerij
met winkel van de familie De Jong, links daarvan slagerij Van der Molen.
Op de achtergrond het (pas gerestaureerde) pand van café-restaurant
’t Bolwerk van P. Wieringa.
De Westersingel
Hier de ambachtsschool in de jaren vijftig. Er liggen nog bruggetjes over de sloot. Rechts van de school zijn de oude woningen nog zichtbaar, die in het begin van de jaren zeventig zijn afgebroken. Nieuwe woningen kwamen ervoor in de plaats.
Tjamsweer
(het Damsterdiep)
Het lijkt alsof de tijd heeft stilgestaan en alsof er haast geen veranderingen zijn aangebracht. Ter plekke kan men echter constateren, dat enkele oude huizen door moderne woningen zijn vervangen.
De olieslagerij en de vlasfabriek zijn niet meer in gebruik.
Het Damsterdiep
Het gasbedrijf geeft nu een geheel andere aanblik dan in 1915.
De gashouder is verdwenen en de woning rechts is geheel gerestaureerd.
Thans is het schoonmaakbedrijf van Hekkema erin gevestigd.
Dit jaar (1980) bestaat het gasbedrijf 75 jaar. De enige gaslantaarn die het bedrijf nog rijk is, pronkt bij het gasbedrijf aan de Bouwmeesterstraat, waarin 1962 een nieuw gebouw verrees. Er bestaan nu uitbreidingsplannen.
De Snelgersmastraat
De foto uit 1903 toont de Snelgersmastraat met rechts de uit 1835 stammende toren.
Op de achtergrond staat de woning van aannemer Kooi.
In de woning op de foto uit 1915, woonde wagenmaker Bos.
Rechts met doorrit, was café Brouwer, thans café J. Ellens
(met twee moderne kegelbanen).
De Molenstraat
Velen herinneren zich nog wel het carrosseriebedrijf van Smit (thans Smit Coating).
In de jaren zeventig verhuisde het bedrijf van de Molenstraat naar het Industrieterrein, waar het zich moderniseerde. Thans bouwt men woningen op de oude plek van het bedrijf. Op het terrein waar nu de Hema staat, stonden voorheen woningen.
(De foto uit 1935 is gemaakt in de Snelgersmastraat, richting postkantoor.)
Mevrouw Martje van der Weerd-Jonkman.
Coba Blaauw- Van der Veen (links) en Tjitske van der Veen-Van der Weerd (rechts).
± 1945
De Wijkstraat
Hotel Kraaima heet nu hotel Wapen van Leiden;
dit hotel is op de andere foto’s herkenbaar.
De kiek vanuit de toren laat ons op de voorgrond café Wieringa zien
(later café Westerhuis). Thans bevindt zich hier bar Kameleon.
De traditionele paardenmarkt in de Wijkstraat werd altijd druk bezocht.
Deze markt had een grote bekendheid in binnen- en buitenland.
Ze trok duizenden mensen naar Appingedam.
Hotels en herbergen zaten dan vol gasten.
Hierbij een foto uit de jaren dertig.
Thans hebben we de voor- en najaarsmarkten.
Het bedrijf van Borga (Ter Borg en Mensinga) is in 1980 gesloopt,
de plek van de kaalslag laat zien waar het heeft gestaan.
(De overkapping is reeds in 1965 afgebroken.)
In 1910 is het bedrijf nog in volle glorie. De foto uit dat jaar toont de achterzijde van Borga. Het stoombootje is bestemd voor het laden en lossen van de materialen.
Rechts staat het gebouw waar dubbel werkende schroefpompen
voor schepen werden gemaakt.
Op de opname van 1950 zijn links het magazijn, op de voorgrond de draaierij
en rechts de garages te zien.
Borga is nu echter ‘ter ziele’….
De Wijkstraat
De Wijkstraat, gezien vanaf de Oosterophaalbrug, richting St. Annastraat.
Links staat hotelrestaurant De Unie, voorheen een café-biljart met stalhouderij en
doorrit. Later namen de D.A.M. en vervolgens de G.A.D.O. het over.
De laatstgenoemde onderneming is in 1978 verhuisd naar de Farmsumerweg.
Op de achtergrond staat het gemeentehuis.
Voorheen was dit de woning van notaris De Blécourt.
De opname uit 1929 is gemaakt vanuit de St. Annastraat, in de richting van de Oosterophaalbrug. Links garage N.V. D.A.M.
Autobussen en taxi’s staan achter elkaar geschaard.
Op de foto uit 1938 prijkt een ietwat modernere bus, vlak voor het pand waarin nu de winkel van Broekema is gevestigd. De laatste foto toont de situatie van vandaag de dag…
De Dijkstraat (De Promenade)
De Dijkstraat is een der oudste winkelstraten van Appingedam.
De foto van omstreeks 1915 laat nog geen auto’s zien.
Maar in 1948 is dit beeld reeds drastisch veranderd. In de jaren zeventig werd het er
zelfs zo druk, dat het auto-verkeer er verboden werd. Thans is deze straat, tezamen met
de Solwerderstraat, de promenade van Appingedam.
Links op de foto’s: de zaak van de firma H. Hut. Rechts: de sigaren- en tabakszaak van
H. Martens, later van A. van der Laan, nu van de fam. G. J. Bleeker.
De Dijkstraat
Daar waar nu de apotheek van G. Salentijn gevestigd is, stond voorheen het postkantoor.
Achter dit gebouw bevond zich de Molenwachtwaar mensen die te diep in het glaasje
hadden gekeken en daardoor ver boven hun theewater waren, de nacht ter ontnuchtering
konden doorbrengen.
Hoek Solwerderstraat/Stationsstraat
De Solwerderstraat zoals ze er rond de eeuwwisseling uitzag.
Veel winkeliers bezaten destijds een stukje grond vóór hun pand,
waarop ze hun nering uitstalden. Later werden deze stukjes door de gemeente opgekocht, ten behoeve van de straatverbetering.
Links op de hoek juwelier H.F. Luursema, thans juwelier Von Oy.
Rechts op de hoek bakkerij D.J. Scherphuis.
In het pand van bakkerij D.J. Scherphuis is nu bakkerij Koenen gevestigd.
Solwerderstraat
Het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina werd in Appingedam uitbundig gevierd. De foto is genomen vanaf het Gouden Pand. Het straatbeeld wijzigde zich.
Links staat nu de winkel van Cekansystemen van A.M. Leutscher, voorheen Waalkes.
Rechts op de foto ziet u, even voorbij Grievers Groothandel, de klompenhandel van Drijfhamer. De winkel, geheel rechts, is thans de muziekhandel van Weber.
Links is thans een dranzaak gevestigd.
Even verderop is nu de groentewinkel van Jos Barkema.
De panden rechts zijn in de jaren zeventig gerestaureerd.
Stationsstraat
Op de voorgrond ligt de brug over het Kattendiep, dat in 1965 is gedempt.
Het huis links, met de markies naar beneden, is thans de winkel van
rijwiel- en bromfietshandelaar W.H. Dijkema.
De Kniestraat / Het Gouden Pand
Het hoekpand in het midden was de hoedenzaak van de fam. Lameijer, voorheen die
van de firma Wed. M.U. Poelman. Sinds oktober 1975 is hier het makelaarsbureau van D.M. Drenth gevestigd. Op de achtergrond ziet u de Flinterbrug.
De foto’s van 1950 en 1980 laten duidelijk zien, hoe een straatbeeld –
ook in kleine details – veranderen kan.
De Kniestraat
De oude Flinterbrug liep over het Damsterdiep en vormde de verbinding tussen deze straten. Links: de fietsenzaak van Kroon.
Tijdens de opening van de nieuwe Flinterbrug in 1939 waren vele genodigden aanwezig om dit schouwspel bij te wonen. De dochter van aannemer Bleker, de bouwer van de brug, knipte het lint door. Rechts op de foto staat de aannemer zelf.
Ook burgemeester Klaucke en zijn vrouw kijken belangstellend toe.
De Fivelkade
Rechts het bruggetje, dat over de kleine Eekt loopt.
We kijken in de richting van Tjamsweer. Links is nog een gedeelte van de
scheepshellingen van Poot en Meijer te zien.
De foto van 1965 toont ons een gedeelte van café ’t Bolwerk van P. Wieringa.
Links staat de rest van de woningen aan de Molenhorn.
Op de foto van 1980 zijn de schuur en het woonhuis van de
fam. Lubbers aan de Bouwmeesterstraat zichtbaar.
Het Damsterdiep
Links de woningen aan de Cornelis Albertstraat.
Op de achtergrond de Flinterbrug, die het Gouden Pand en de Kniestraat verbindt.
De foto’s zijn genomen vanaf het Bolwerk.
Het bruggetje op de foto van 1980 verschaft toegang tot de Bouwmeesterstraat
(het Cleveringaplein).
Het Damsterdiep, gezien in de richting van de Bredebrug
Links de achterzijde van het pand van groenteboer Barkema aan de Solwerderstraat.
Op de achtergrond de oude gereformeerde kerk.
Op de achtergrond de nieuwe gereformeerde kerk.
Rechts de achterzijde van de Dijkstraat.
De Farmsumerweg; de Oosterbrug over het Nieuwediep
Links staat de gereformeerde pastorie, die in het begin van de jaren zeventig is gesloopt. Op dit punt verrees een nieuwe pastorie.
Deze foto is vlak na de Bevrijding genomen, de Canadese militairen zijn er een overtuigend bewijs van. Veranderingen vonden ook hier plaats;
de bomen verdwenen, evenals de sloot.
De brug over het Nieuwediep werd vervangen door een ophaalbrug.
Aan het eind van de jaren zestig werden de sloten van de Farmsumerweg gedempt.
De weg zelf werd verbreed tot aan de Opwierderweg.
De Woldweg
De toren van de gereformeerde kerk en de molen van D. Begeman.
De bomen ter rechterzijde zijn in de loop der jaren gekapt.
De foto’s zijn genomen nabij de afslag Burgemeester Klauckelaan
in de richting van Appingedam.
Een karakteristiek gezicht: hotel-café-restaurant De Koppelpaarden en de tjalken die aan de kade van het Nieuwe Diep (gegraven in 1819) afgemeerd liggen.
Links op de foto uit 1980 : garage Mulder.
Luchtfoto van Appingedam-Oost
De luchtfoto van Appingedam werd in 1955 gemaakt, Rechtsboven zult u zonder veel moeite de Patrimoniumstraat, de Scharreweersterweg en de Emmastraat ontdekken.
Strocartonfabriek De Eendracht overheerst op deze foto.
Strocartonfabriek De Eendracht
De fabriek draait al heel wat jaren mee. Een ingrijpende verandering deed zich voor,
toen de fabriek op zondagmiddag 8 augustus 1975 gedeeltelijk afbrandde,
waarna 150 mensen werden ontslagen. Thans werken er ongeveer 210 man.
Omstreeks 1955 is de fabriek overgegaan op het produceren van cellulose
naast het strocarton.
De Koninginnefeesten
Feestelijk versierde wagens en grootse optochten waren vóór de Tweede Wereldoorlog
kenmerkend voor de viering van Koninginnedag in Appingedam.
Koninginnedag 1921: een gondelboot met zwaan
(op de achtergrond loopt de Farmsumerweg).
Koninginnedag 1929: herkent u nog enkele ‘zigeuners’ (verklede Damsters)?
Augustus 1946: Koninginnedag in een naoorlogs Appingedam.
Het station op de achtergrond werd tijdens de Bevrijding in 1945
ernstig beschadigd door de beschietingen…
Na 1963 werden de Koninginnefeesten Damster Optochten.
In 1974 bestond Appingedam 1000 jaar, ter gelegenheid daarvan was het gemeentebestuur in oude klederdracht gestoken. Met belangstelling kijken de vroede vaderen naar de optocht. In de koets zit het echtpaar F.O. Vogt,
dat zich jarenlang voor de Damster Dag heeft ingezet.
Ook de optocht in 1978 trok veel bekijks…
