Frederik (Fré) Meis (Oude Pekela, 17 november 1921 – Groningen, 15 december 1992) was in de tweede helft van de twintigste eeuw een voorman van de Communistische Partij van Nederland (CPN) in de Nederlandse provincie Groningen.
Meis, afkomstig uit een communistisch arbeidersgezin, was een zoon van de strokartonarbeider Michiel Meis en van Trientje Bruintjes. Op zijn negende jaar werd hij door zijn vader ingeschakeld bij stakingsactiviteiten en fungeerde hij als poster bij de fabriekspoort. Na de lagere school werkte Meis als land- en fabrieksarbeider. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij in het kader van de werkverschaffing ingezet en werd hij gedwongen om voor de Duitsers te werken bij de aanleg van bunkers op het eiland Borkum en op vliegbasis Wittmundhafen. Direct na de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich aan bij de CPN, uit bewondering voor de rol die deze partij had gespeeld in het verzet. Vanaf 1946 zat hij voor de CPN in de gemeenteraad van Winschoten; ook schreef hij voor De Waarheid. Later zat hij voor de CPN in de Tweede Kamer, de Provinciale Staten van de provincie Groningen en gemeenteraad van de gemeente Groningen. Hij was tevens lid van het landelijk partijbestuur en het dagelijks bestuur van de CPN.
Daarnaast was Meis actief binnen de Eenheids Vakcentrale (EVC). Hij werd vakbondsbestuurder en leidde in de jaren vijftig en zestig van de 20e-eeuw meerdere stakingen in de havens van Rotterdam en Amsterdam. Vanaf 1968 verlegde hij zijn actieradius naar Oost-Groningen. Hij leidde er grote stakingen bij strokartonfabrieken als De Vrijheid in Veendam en De Union in Oude Pekela. Hij was een van de initiatiefnemers van het Volkscongres Groningen, dat bedoeld was om het verzet te bundelen tegen de economische achterstelling van Groningen. Ook was hij een fel tegenstander van het Plan Kikkert, een plan van het Tweede Kamerlid Henk Kikkert (CHU) om een groot militair oefenterrein aan te leggen in Westerwolde.
Op 11 mei 1971 kwam Meis in de Tweede Kamer. Hoewel hij hierdoor geregeld in Den Haag vertoefde, bleef hij zich ook op Groningen richten. Onder zijn aanvoering verzette de CPN zich tegen de vermeende economische achterstelling van de provincie bij de rest van het land. Meis was een van de gangmakers bij de zogeheten ‘Volkscongressen’, die tussen 1972 en 1980 viermaal – eerst in Groningen, later in Winschoten – werden gehouden om tegen deze achterstelling te protesteren. Juist gedurende deze jaren, toen Meis in de CPN vooraan stond, geraakte zijn partij in grote moeilijkheden. Op 25 mei 1977 verloor de CPN bij de Tweede-Kamerverkiezingen vijf van de zeven zetels, waardoor er toen een einde kwam aan zijn parlementaire werk.
Op langere termijn leidde de verkiezingsnederlaag tot een strijd tussen vernieuwingsgezinden en orthodoxen in de CPN. In dit conflict keerde Meis zich tegen de vernieuwers, onder wie zich in Groningen nogal wat studenten bevonden die aan het begin van de jaren zeventig, mede vanwege zijn optreden als actieleider, lid waren geworden van de partij. Meis verzette zich tegen de aantasting van de leninistische beginselen van de CPN en tegen de kritiek op de Sovjetunie. Hij nam zitting in de landelijke coördinatiegroep van het behoudende Horizontaal Overleg van Communisten. Toen deze organisatie zich van de CPN dreigde los te maken, haakte hij af: de partijeenheid was hem heilig.
Ondanks zijn gehechtheid aan de partij legde hij zich erbij neer dat de CPN in 1990 opging in Groen Links. Zijn maatschappijbeschouwing bleef daarbij ongewijzigd. Bij de Provinciale-Statenverkiezingen van 1991 trad Meis op als ‘lijstduwer’ van Groen Links. Begin 1992 zegde hij echter zijn lidmaatschap op, uit protest tegen de uitspraak van een vertegenwoordiger van Groen Links in het Europese Parlement, dat in de nieuwe partij ‘de oude stalinistische methoden van de CPN’ waren teruggekeerd. Meis beschouwde dit als een belediging van de communisten.
Meis was een communist in hart en nieren, die het geloof in de komst van het socialisme nooit heeft opgegeven, ook niet na de ondergang van de Sovjetunie en van zijn partij. Hij was bovenal een man van de actie: als vakbondsman en als stakingsleider die opkwam voor de arbeidersklasse kreeg hij landelijke bekendheid. In Groningen stond hij ook individuele arbeiders met raad en daad terzijde: vanaf het einde van de jaren veertig tot 1990 hield hij geregeld spreekuur voor mensen met problemen op gebied van huisvesting, uitkeringen en dergelijke.
Meis was meer een doener dan een denker, meer een man van de praktijk dan van de theorie. Slechts een enkele maal schreef hij een artikel in Politiek en Cultuur , het theoretisch tijdschrift van de CPN, en dan voornamelijk over de sociaal-economische strijd in Groningen. Meis was ook een agitator die de taal van de arbeiders sprak en daarbij demagogie niet schuwde. Met zijn rechtlijnige, directe woordgebruik kwam hij beter uit de verf op actievergaderingen dan in de Tweede Kamer. Zijn imago van ijzervreter poogde Meis voor de buitenwacht te cultiveren. Hierachter ging echter een man schuil die op cruciale momenten ook weifelmoedig kon zijn en zich liet imponeren.Na het beëindigen van zijn politieke werkzaamheden in 1978 richtte Meis zich op advieswerk aan bejaarden. Hij hield spreekuren voor ouderen en hielp hen bij financiële zaken. Toen de CPN in de jaren 80 afstand deed van haar oude beginselen sloot hij zich aan bij het Horizontaal Overleg van Communisten (HOC). Bij de scheuring tussen HOC en CPN bleef hij lid van zijn partij. In 1991 trad hij bij de Provinciale Statenverkiezingen nog op als lijstduwer voor GroenLinks, waarin de CPN was opgegaan. Het jaar daarop verliet hij deze partij echter.
In 1987 publiceerde Meis het eerste deel van zijn memoires, Veertig jaar actie. Een aangekondigd vervolg op dit eerste deel is nooit verschenen. In 2002 verscheen de biografie Fré Meis. Handelsreiziger in revoluties. Ook werd in 2013 een documentaire gemaakt over Fré Meis met als titel Woorden van beton.
Persoonlijk : Meis trouwde in 1943 met Christina Bakker. Uit dit huwelijk werd een zoon geboren. Meis overleed in december 1992 op 71-jarige leeftijd in zijn woonplaats Groningen aan een hartstilstand.
Wetenswaardigheden:
De overwinning van de CPN bij de Statenverkiezingen in Groningen in 1970 werd toegeschreven aan het ‘Meis-effect’.
Als leider van het adviesbureau van de CPN in Groningen adviseerde hij over uitkeringen, belastingen, huisvesting, justitiële zaken etc.
Trad uit GroenLinks, nadat Europarlementariër Herman Verbeek had gezegd dat de partij werd beheerst door communisten en Stalinisten. Hij voelde zich daardoor niet langer thuis in GroenLinks.
Op een bomvol plein aan de Wedderweg in Oude Pekela spreekt stakingsleider Fré Meis de stakers toe. De stakers zijn allemaal werkzaam in de strokartonindustrie en leggen maandenland iedere maandag het werk neer.
Ze eisen een loonsverhoging en hebben Meis gevraagd de stakingen te leiden. Meis is een bekende naam geworden op dat gebied, hij leidde eerder ook stakingen in Rotterdam en Amsterdam. In 1969 wordt hij daarom gevraagd zich te buigen over de lage lonen en de dreiging van sluiting van verschillende fabrieken. Met zijn rol als strokartonstakingsleider werd Meis landelijk bekend en bij fabrieksbazen zelfs berucht. Er werd wel gesproken van het ‘Meis-effect’. Zodra fabrieksbazen hoorden dat hij de staking zou leiden, werden de eisen al ingewilligd. Ook wist Meis met zijn optreden de nijpende situatie in Oost-Groningen flink op de kaart te zetten in de landelijke politiek. Ook in Oost-Groningen kon hij een deel van de werkgelegenheid redden. De reden van zijn succes in Oost-Groningen wordt toegeschreven aan zijn karakter en manier van optreden. Zijn duidelijke ferme taal, zijn robuuste optreden en zijn vastberadenheid zorgden ervoor dat de stakers achter hem bleven staan. In Oude Pekela wordt nog steeds met dankbaarheid aan Fré Meis zijn inzet voor het gebied gedacht. In 2002 werd die dankbaarheid tastbaar gemaakt door de onthulling van een standbeeld van Fré Meis aan de Wedderweg in Oude Pekela. De straat waar hij eens in 1921 geboren is, herinnert nu aan zijn optreden op het plein in 1969.
RTV Noord zond in 2002 deze documentaire over Fré Meis uit:
Het broeide al een tijdje in Pekela, maar in 1969 barstte de spreekwoordelijke bom. Werknemers van de strokartonfabrieken in de regio voelden zich achtergesteld, omdat hun lonen een stuk lager waren dan die van fabrieksarbeiders in de Randstad. Er werd een gelijke beloning vereist. Daarom kwamen, in september 1969, werknemers van strokartonfabriek Union bijeen in café Sasker. Zij stemden unaniem in met een wilde staking op de eerstvolgende maandag. Een ‘wilde staking’ betekent dat de staking vanuit de werknemers zelf komt, en niet vanuit een vakbond of andere werknemersorganisatie. Het initiatief van Union inspireerde werknemers van andere fabrieken in Pekela om hetzelfde te doen. Ruim 2.300 werknemers legden wekenlang elke maandag het werk neer. De stakingen zijn de geschiedenis ingegaan als de ‘Rode Maandagen’.
Het leidde tot een loonsverhoging in de cao van 1970.
Demonstratieve optocht in Amsterdam van de Communistische Partij op 27 maart 1971.
Fré Meis krijgt van een meisje een lik van een ijsje.
voormalig raadslid voor de CPN in Schiedam, in de jaren’70.)
Indrukwekkende spreker
Meis was een charismatische persoonlijkheid. ‘100 kilo vastberadenheid’, kopte de Volkskrant eens in een artikel over hem en hij beschikte over een natuurlijk gezag. Maar Meis was vooral een indrukwekkende sprekers die massa’s zowel kon opzwepen als in bedwang houden. Hij sprak de taal van het volk en gaf Oost-Groningen een stem die de problemen zoals werkeloosheid en economische achterstand op de kaart zette.
Na zijn politieke carrière in 1978 hield Meis spreekuren voor ouderen en hielp hij hen bij financiële zaken. De CPN ging aan het eind van de jaren tachtig op in GroenLinks en Meis was in 1991 nog één keer lijstduwer voor deze partij bij de Provinciale Statenverkiezingen, maar het jaar daarop verliet hij deze partij.
Enkele Video’s:
Fre Meis – Woorden van Beton : https://www.youtube.com/watch?v=9JzZVVUZT0E
Fré Meis in Slochteren, 1972 : https://twitter.com/gronarch/status/1482345347468959744
(Vervaardiger Persfotobureau D. van der Veen , Datum 1969-11)