21 NOVEMBER 1913 OUDE PEKELA – 5 OKTOBER 1983 GRONINGEN
Foto: Persfotobureau D. van der Veen
Gerrit Jan Brunink (1913-1983). Postbode, freelance journalist, schrijver, raadslid en ereburger van de gemeente Oude Pekela “wegens zijn talloze verdiensten voor de Pekelder gemeenschap”.
Gerrit Jan Brunink werd in Oude Pekela geboren op 21 november 1913 als zoon van Gerrit Brunink en Zwaantje Hensema. Hij had geen broers of zussen en als enig kind groeide hij op in het ouderlijk huis aan de Burgemeester van Weringstraat in Oude Pekela. Hij kende een liefdevolle en onbezorgde jeugd. Het lager en middelbaar onderwijs (ULO Oude Pekela) volgde hij probleemloos. Al op jonge leeftijd onderscheidde hij zich met het maken van opstellen. Het schrijverstalent kondigde zich al vroeg aan. Een baan in de krantenwereld lag voor de hand, maar toch werd na de middelbare school daar niet direct voor gekozen. Hij trad namelijk in de voetsporen van zijn grootvader Gerriet Brunink, die kleermaker was, door als kleermakers leerling aan de slag te gaan. De zoon van zijn baas was plaatselijk correspondent van enkele kranten en Gerrit viel af en toe voor hem in. Zo leerde hij verslagen maken en rolde hij toch in het verslaggevers vak. Het duurde niet lang of het correspondentschap werd volledig overgenomen. Gerrit was toen amper 20 jaar. Hij zou het samenstellen van pennenvruchten blijven doen tot aan zijn dood.
Leegstaand Gebouw (voorheen Smurfit Kappa Attica B.V. en Cartonnage Fabriek Britannia) aan de Hendrik Westerstraat 59-60 Gemeentelijk Monument (Fabriekspijp 1913)
De Fabriekspijp van de voormalige strokartonfabriek Britannia is in 1913 gebouwd, als onderdeel van het fabriekscomplex dat in dat jaar in werking werd gesteld. Het complex ligt op de hoek van het Pekelder Hoofddiep, met de (nu gedempte) Britanniawijk. De fabriek is genoemd naar de belangrijkste afzetmarkt van het strokarton: Groot-Brittannië. De Pekela’s kenden vanaf het einde van de negentiende tot midden twintigste eeuw een grote industriële bloeiperiode. Naar verluidt zijn voorheen in totaal meer dan zestig fabriekspijpen aanwezig geweest in de Pekela’s. Daarvan zijn nog vier historische fabriekspijpen overgebleven, alle in Oude Pekela. In Oude Pekela was vooral de strokartonindustrie sterk vertegenwoordigd. Strokartonfabriek Britannia was de negende strokartonfabriek die in Oude Pekela werd gesticht en overtrof de andere fabrieken in grootte. Het initiatief voor de oprichting kwam van dhr. Elso Free. Free kwam oorspronkelijk uit Heisfelde bij Leer en vestigde zich in 1876 in Oude Pekela. Vanwege zijn betrokkenheid bij de bouw en bedrijfsvoering van de strokartonfabrieken Union, Free & Co, Britannia en Albion kan Free worden beschouwd als mede grondlegger van de kartonindustrie in Oude Pekela. De schoorsteen maakt deel uit van een complex van bedrijfsbebouwing dat uit verschillende periodes stamt als gevolg van bedrijfsuitbreiding en modernisering. Deze overige bebouwing valt buiten de aanwijzing. Na een proces van overname en fusie is de productie eind jaren negentig van de vorige eeuw beëindigd. De bedrijfspanden worden nu gebruikt voor opslag en in een deel is een sportschool gevestigd.
De Fabriekspijp heeft cirkelvormige plattegrond en is opgetrokken in een donkerrode, radiaal/baksteen, de schacht versmalt zich naar boven toe. De schoorsteen is voorzien van vele metalen trekbanden met schroeven. Deze metalen beugels (trekbanden)zijn veelal op regelmatige onderlinge afstand aangebracht om het metselwerk dat wordt blootgesteld aan hoge temperaturen bijeen te houden. Naar boven toe wordt deze tussenafstand kleiner. De schoorsteenkop is uitgevoerd met uitkragend metselwerk. In het metselwerk zijn zogeheten klimijzers aangebracht, rechthoekige metalen beugels die fungeren als ladder.
1913
draaibrug 1940
Draaibrug van Strokartonfabriek Britannia, 1940 Annotatie: Links de woning van Johannes Tuzee, Directeur van fabriek Britannia. De villa heeft de naam Pekelborg. De grote boerderij iets verderop was van landbouwer Cornelis Buzeman.
NV Strokartonfabriek Britannia te Oude Pekela, 1913 – 1965 De fabriek wordt later aangeduid als NV Carton- en Papierfabriek “Britannia” De fabriek werd opgericht in 1913.
Beëindiging – Britannia fuseerde in 1965 met De Kroon onder de naam NV Verenigde Papier- en Kartonfabrieken “Verpak”. In 1974 gingen de fabrieken van Verpak en de Carton- en Papierfabriek voorheen W.A. Scholten NV samen onder de naam Kappa.
Deze fabriek in Oude Pekela ging verder onder de naam Kappa Britannia. In 1977 werd Kappa opgenomen in het KNP-concern. In 1986 vond een herschikking binnen KNP-verband plaats.
Britannia en Scholten Sappemeer gingen samen verder gingen als 100% grafische bedrijven onder de naam Kappa Karton, terwijl De Kroon en Free verder gingen samen als KPN Kartonnages.
In 1993 fuseerden KNP, Buhrmann-Tetterode en VRG met elkaar. Britannia, Triton Karton Pekela (voorheen Ceres) en De Kroon gingen samen verder als Kappa Attica en Scholten Sappemeer en Beukema Hoogezand als Kappa Eskaboard.
Woning – vroeger Winkel/Woning van Grossierderij Beumee (1913) aan de Feiko Clockstraat 94 Gemeentelijk Monument
De winkel-woning maakt deel uit van de cultuurhistorisch waardevolle bebouwing van Oude Pekela. Het pand is beeldbepalend gelegen in het lint van Oude Pekela naast een voormalig dubbel pakhuis. Het dubbele pakhuis is gebouwd rond 1810 in opdracht van tabaksfabrikant Beumee.
In 1913 werd de bestaande achttiende-eeuwse woning naast de pakhuizen ingrijpend verbouwd. Vermoedelijk zijn hierbij de bestaande fundamenten gebruikt en ook een deel van het opgaande metselwerk (bijvoorbeeld de linker zijgevel). Het pand deelt de rechter zijgevel met het naastgelegen pakhuis. In 1913 werd een verdieping toegevoegd en is de voorgevel vernieuwd, alsmede het gehele interieur. Aan de achterzijde werd het pand uitgebreid met een dienstvleugel, die in de jaren zestig is vervangen. De architecten van de plannen uit 1913 waren J. Siccama en zoon en de opdrachtgever was de firma G. Heeres en zoon, grossier. De architecten J. en G. Siccama bouwden voornamelijk in de omgeving van Wildervank. Het rechter deel van het pand diende als winkel en het linker gedeelte als woning. Vanuit deze combinatie van functies zijn de verschillende dakvormen te verklaren. De winkel en het pakhuis zijn aan de binnenzijde met elkaar verbonden.
De winkel-woning is ontworpen in rijke eclectische stijl. Kenmerkend voor deze architectuur is de toepassing van verschillende historiserende elementen, zoals de decoratieve bekroning van de topgevel met invloeden van het maniërisme.
De winkel-woning heeft een rechthoekige plattegrond en is verdeeld in twee functies; de winkel aan de rechter zijde en de woning aan de linker zijde. De functies worden visueel van elkaar gescheiden door verschillende kapvormen en de centraal gelegen entrees van de winkel en de woning. Het pand is opgetrokken uit donkerrode Groninger baksteen in kruisverband met verschillende elementen in natuursteen. De woning heeft een erker, voorzien van gebogen glas en bovenlichten voorzien van veelkleurig glas-in-lood, met daarboven een balkon en topgevel met decoratieve bekroning. De winkel is voorzien van een relatief forse dakgoot op klossen. Ook aan de achterzijde zijn nog (deels) oorspronkelijke raampartijen aanwezig, met name de roedevensters van het kantoor en de glaspui met bovenlichten voorzien van glas-in-lood in de voormalige achterkamer.
In het interieur is de oorspronkelijke indeling nog herkenbaar met centrale, royale hal met links de woonvertrekken en rechts de winkel met daarachter het kantoor. Met name in de hal en de winkelruimte zijn nog belangwekkende interieurelementen bewaard gebleven. In de hal de fraaie granitovloer en het stucplafond met vlakverdeling dat schuil ging achter een later plafond. Twee geëtste ruiten zijn later herplaatst in nieuwe binnendeuren. Verder zijn nog oorspronkelijke paneeldeuren aanwezig. In de winkel is het oude balkenplafond in het zicht en staan langs twee wanden nog de oorspronkelijke, en fraai gedecoreerde houten kasten. Ook de toonbank is nog aanwezig. Tussen de winkelruimte en het kantoor is een decoratieve glaswand met tussendeur aanwezig.
De pakhuizen waren van Heeres, tabak handelaar. Woonde later aan de overkant in het witte huis. Beumee had een grossierderij in dranken. En had een slijterij in dit pand.
oldie 3-29
oldie heeres
oldie heeres2
beumee93
vrachtschip
pakhuizen
beumee93 : Winkel en pakhuizen van J.P.Beumee, grossier in levensmiddelen, wijnen en sterke drank.
vrachtschip : Vrachtschip met lading lost bij de pakhuizen van grossier Beumee.
Een schitterende ansicht van de omgeving van de Wedderklap in 1913. Het eerste huis was van graanhandelaar Pieter Oppentocht. Dan komt de apotheek van Alida van Dam-Magnin. Vervolgens komt de manufacturenzaak van Johannes Jozephus Savenije en daarna de woning van korenmolenaar Barteld J. Huizing. Het huis met het torentje werd bewoond door, “Piepke” B. G. Meijer, onder andere componist van cantates, operettes en het “Pekelder Volkslied”. De bodekar was van Jan Middel. Oude Pekela was met zijn fraaie bomen en oude gaslantaarns toch wel bijzonder bekoorlijk.
Bedrijvigheid bij de strokartonfabriek ‘Brittannia’
We zien, dat de fabriek thans een geheel ander aanzicht heeft gekregen. Het huis links op de foto heeft plaats moeten maken voor parkeerruimte. De “Brittannia” werd gebouwd in het jaar 1913.
Gedeelte van de huidige W.H. Bosgrastraat van 1913
Deze kaart dateert van 1913. Het is een gedeelte van de huidige W.H. Bosgrastraat. Het eerste huis rechts is de bakkerszaak van Jan Veltman. Hij staat in de deuropening van zijn winkel. Het grote huis was de woning van de fabrieksdirecteur Bernardus Frederikus Drenth. Dan komt de woning met smederij van de smeden Marten en Dirk Albert Kuilman. Dan komt de coiffeur Jacob van der Vlagterwijl hierna in de volgende woning Mattheus Adolphus Johannes Uiters zijn schoenmakerij had. Midden op de weg staat een vrouw met een ouderwetse venterskar.
